Erken Çocukluk Dönemi Eğitimi ve Beyni Etkin Kullanmanın Yolları
Erken çocukluk eğitimi beynin gelişimi için de çok kritik bir dönem. Araştırmalar beyin gelişiminin en önemli kısımının ilk 6 yıl içinde gerçekleştiğini göstermektedir.
3-6 yaş nöronlar arasındaki bağlantıların en üst seviyede gerçekleştiği dönemdir. Bir bebek 3 yaşına geldiğinde, beyninin fiziksel büyümesinin % 90'ı tamamlanmıştır. Çocukluk tecrübeleri beynin çalışan devrelerinde hangi hücrelerin kullanılacağında belirgindir. Çocukluk döneminin geçtiği yaşam ve çevre koşulları beyin işlevselliğini olumlu veya olumsuz etkilediği, oyun oynamayan ve çok az dokunulan çocuklarda beyin gelişiminin akranlarından %20-30 daha az olduğu kanıtlanmıştır (Nash, 1997). Bu yüzden çocuklara erken yaşlarda karmaşık algılama ve fiziksel deneyimler için fırsatlar sunmak, ileriki yaşlardaki değişik öğrenme becerilerinin gelişimine olumlu yönde etki eder. Hatta böyle olanakların sağlanması erken beslenme bozukluklarına bağlı eksiklikleri telafi edebilir ya da en azından bir kısmını giderebilir (Bekman, 1999). Dolayısıyla okulöncesi eğitime gereken önem verilmeli ve her çocuğun bu hizmetten faydalanması için herkes üzerine düşen görevi yapmalıdır.
Bizler uyguladığımız SAS Dinleme Programları ile beynin her iki yarı küresi arasındaki nörol bağlantıları güçlendirerek beynin etkin kullanılmasına yardımcı olmaktayız. Bunun yanı sıra hem çocuğunuz hem de kendiniz için beynimizi etkin kullanmanın diğer yöntemlerinide aşağıda bulabilirsiniz.
- Dengeli beslenin.
- Bulunduğunuz ortamı, odayı bol bol havalandırın. Beynin oksijene ihtiyacı vardır. Doğru ve derin nefes almayı öğrenin.
- Beynin oksijen ve glukozdan sonra en önemli besini sudur. Dolayısıyla sıvı olarak bol bol su tüketin.
- Bol bol kitap okuyup yorum yapın. Pasif okuyucu olmayın. Bu hem dili, hem de analitik zekayı geliştirir.
- Satranç, briç gibi zihinsel strateji geliştiren oyunlar oynayın.
- Yeterli ve iyi uyuyun. Uyku süresi kişiden kişiye fark gösterir. Kaliteli bir uykunun ardından insan dinlenmiş olarak kalkar. Uyku sırasında özellikle gördüğümüz rüyaları hatırladığımız ve REM uyku dediğimiz evrede beyin bilgileri uzun dönemli hafızaya gönderir.
- Sigara ve alkolden uzak durun.
- Gürültü beynin düşmanlarındandır. Gürültülü ortamlarda çalışıyorsanız en azından iş saatleri dışında sessiz ve sakin ortamları tercih edin.
- TV ve bilgisayar karşısında çok vakit geçirmeyin. Bunlar zihinsel yorgunluğa neden oluyor.
- Farklı yerlere gidin. Farklı şeyler yapın.Yeni insanlar tanıyın. Farklı tatlar deneyin. Her farklı uyarı beyinde yeni nöronların oluşması veya nöronlar arası bağlantılar kurulmasına neden olur. Yani beyinde yeni patikalar oluşturur. Beyinde ne kadar farklı patikalar ve yollar açılırsa, düşünme o kadar hızlı, etkin ve net olur. O halde insan zekasının sınırları, beynin yeni patikalar yaratması ile ilgilidir.
- Klasik müziğin matematik zekasını güçlendirdiği söylenmektedir. Özellikle Mozart dinleyen çocuklarda IQ oranında % 30’lara varan artışlar tespit edilmiştir.
- Bir müzik aleti çalmayı öğrenin. Bu, müzik ve ritim zekanızı geliştirir. Piyano, kanun, bateri gibi iki elin birlikte kullanıldığı müzik aletleri hem sağ, hem de sol beynin birlikte kullanılmasını sağlar.
- Yürüyüş yaparken her iki kolunuzu sallayarak yürüyün. Böylece beyninizin her iki lobunu aktif kullanırsınız.
- Dans öğrenin. Halk dansları veya sevdiğiniz bir başka dans olabilir. Danstan hoşlanmıyorsanız bir spor dalı ile uğraşın. Bu, bedensel kinestetik zekayı geliştirir.
- Doğa ile uğraşın. Bahçecilik, çiçek yetiştirme, doğa yürüyüşleri gibi uğraşılarla ilgilenebilirsiniz. Evcil hayvanlar beslemek de doğa zekanızı geliştirir.
- Fotoğraf çekmek, resimle uğraşmak görsel zekayı geliştirir.
- Sabahları stres seviyesinin dorukta olduğu söylenmekledir. Stres, hafıza ve dikkat üzerinde son derece olumsuz bir etki yaratır. Dolayısıyla güne, 10-20 dakikalık kültür-fizik hareketleri, ılık duş almak, yürüyüş yapmak, açık havada derin nefes alıp verme gibi uygulamalarla kendinizi daha iyi hissettirecek bir şekilde başlayın.
- Olumlu düşünün.
- Ruh halinizi kontrol edin. Öfke, aşırı duygusallık, heyecan, üzüntü gibi ruh hallerinde beyin “kaç ya da savaş” tepkisi verir. Üst düzey düşünme becerileri engellenir.
- Hafızanıza gereksiz yere yüklenmeyin. Ajanda tutun. Günlük, haftalık, aylık, yıllık plan ve programlarınızı ajandanıza kaydedin. Günlük yapılacaklar listenizde öncelikli olanlar ile yapılması yararlı olanlar gibi bölümler bulundurun.
- Zihninizi gereksiz yere meşgul etmeyin. Arkadaşınızla tanışmanızın yıl dönümü, annenizin doğum günü gibi tarihleri size hatırlatan teknolojik gereçlerden yararlanın.
- İşlerinizi yarım bırakmayın. Kararsız kalmayın. Bunlar zihni meşgul eder.
- Karşınızdakini iyi dinleyin. “Aktaran kişi tam olarak ne demek istiyor? Tam olarak ne anlatıyor?” Bunları analiz etmeye çalışın. Karşınızdaki insanın verdiği gereksiz bilgileri ayıklayın. Özünü yakalayın. Bunu yüksek sesle özetleyin. “Bu konuşmadan anladığım kadarıyla, benden …… yapmamı bekliyorsunuz.” gibi… Böylece beyninize ne yapması gerektiği konusunda kısa ve öz talimat vermiş olacaksınız. Bu beynin verimini artırır.
- Hedef odaklı olun.
- Duyusal yani görsel, işitsel ve dokunsal algı kanallarını güçlendirin. Duyusal algı kanalları ne kadar açık olursa beyin o kadar verimli çalışır.
- Sağ ve sol beyin yarıkürelerinizi dengeli olarak kullanarak etkin kılın. Sol beyin için matematikle ilgilenmek, dil içerikli bulmacalar (sudoku) çözmek, kitap okumak; sağ beyin için de her çeşit spor, dans, müzik, meditasyon, resimle uğraşma ve yap-boz oyunları oldukça yararlıdır.
- Kötü hafızanın sorumlusu onu nasıl saklayacağını bilmemektir. Hafıza tekniklerini öğrenin.
Sevgiyle kalın. Ergun Karabulut
Kaynaklar:Nash, M. (1997). Fertile Minds. Time, February 3, 1997, 54.Bekman, S. (1999).
7 ÇOK GEÇ! Erken çocukluk eğitiminin önemi üzerine düşünceler ve öneriler. İstanbul, AÇEVPdg.Sevil Yavuz GümüşBelgin Örnek, http://beyinhaftasi.com/th_gallery/beyin-gucunuzle...